De impact van de Wet DBA en VBAR op zzp’ers in Nederland

21 oktober 2024

Synopsis

De positie van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) in Nederland is de afgelopen jaren sterk veranderd door veranderende wet- en regelgeving. Twee belangrijke juridische ontwikkelingen die van grote invloed zijn op deze groep zijn de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (Wet DBA) en de nieuwe Verduidelijking en Beoordeling Arbeidsrelaties (VBAR). Beide wetten hebben tot doel schijnzelfstandigheid te bestrijden en duidelijkheid te scheppen over de relatie tussen opdrachtnemers en opdrachtgevers. Dit artikel behandelt de impact van deze regelgeving op zzp’ers en de markt waarin zij opereren.

1. De Wet DBA: een korte terugblik

De Wet DBA werd in 2016 ingevoerd als vervanging van de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR), een systeem dat jarenlang werd gebruikt om de arbeidsrelatie tussen zzp’ers en opdrachtgevers te reguleren. De VAR bood opdrachtgevers vooraf zekerheid over de arbeidsrelatie: als een zzp’er een VAR-verklaring had, was de opdrachtgever niet verantwoordelijk voor mogelijke loonheffingen en premies.

Met de Wet DBA werd dit systeem vervangen door modelovereenkomsten, waarbij de verantwoordelijkheid voor het bepalen van de arbeidsrelatie meer bij de opdrachtgever en zzp’er zelf werd gelegd. Het idee was dat deze modelovereenkomsten duidelijkheid zouden geven of er sprake was van een dienstverband of een zelfstandige relatie. In de praktijk leidde de Wet DBA echter tot grote onzekerheid. Veel opdrachtgevers vreesden boetes bij foutieve inschattingen en stopten daarom met het inhuren van zzp’ers. Dit leidde tot verlies van werk voor veel zelfstandigen, met name in sectoren zoals de bouw, IT en zorg.

2. De gevolgen van de Wet DBA voor zzp’ers

Een van de belangrijkste problemen met de Wet DBA was dat veel opdrachtgevers terughoudend werden om zzp’ers in te huren, uit angst dat er toch sprake zou zijn van een dienstbetrekking. Wanneer een zzp’er bijvoorbeeld lange tijd voor dezelfde opdrachtgever werkte, dagelijks werd aangestuurd of als er sprake was van gezagsverhoudingen, kon de Belastingdienst dit beschouwen als een verkapt dienstverband. Dit leidde tot grote onduidelijkheid, waardoor de inzet van zelfstandigen sterk afnam.

De Wet DBA leidde tot verschillende negatieve gevolgen voor zzp’ers:

– Werkonzekerheid: Opdrachtgevers waren terughoudender om zelfstandigen in te huren, wat resulteerde in minder opdrachten en een lagere inkomenszekerheid.

– Onduidelijke criteria: De wet gaf onvoldoende duidelijkheid over wanneer iemand als zelfstandige kon worden beschouwd. Dit zorgde voor een gevoel van onzekerheid en risico, zowel bij zzp’ers als bij opdrachtgevers.

– Afname van flexibiliteit: Door de strengere controle werd het voor zzp’ers moeilijker om langdurige opdrachten uit te voeren zonder dat dit als een dienstverband werd gezien.

Als gevolg hiervan besloot de overheid de handhaving van de Wet DBA tijdelijk te pauzeren, en alleen in extreme gevallen in te grijpen.

3. Introductie van VBAR: Een nieuwe poging

Door de ontevredenheid met de Wet DBA en de problemen die zzp’ers hierdoor ondervonden, heeft de Nederlandse overheid besloten om een nieuwe regelgeving te ontwikkelen: de Verduidelijking en Beoordeling Arbeidsrelaties (VBAR). Deze wetgeving is bedoeld om het grijze gebied rondom zelfstandigheid verder te verkleinen en meer rechtszekerheid te bieden.

VBAR is nog in ontwikkeling, maar enkele van de belangrijkste punten zijn:

– Heldere criteria voor zelfstandigheid: Waar de Wet DBA vaak te vaag was over de invulling van arbeidsrelaties, heeft VBAR als doel om duidelijkere criteria te geven voor wanneer iemand als zelfstandige of werknemer moet worden beschouwd.

– Bescherming van kwetsbare zelfstandigen: Een belangrijk doel van VBAR is om schijnzelfstandigheid te bestrijden, vooral in sectoren waar mensen gedwongen worden om als zzp’er te werken, terwijl ze in feite als werknemer functioneren.

– Meer rechtszekerheid voor opdrachtgevers en opdrachtnemers: Door duidelijke criteria en richtlijnen hoopt de overheid de onzekerheid die veel opdrachtnemers en zzp’ers ervaren te verminderen. Dit zou ervoor moeten zorgen dat zelfstandigen weer vaker ingehuurd worden zonder angst voor boetes.

4. De impact van VBAR op de zzp-markt

Hoewel de details van de VBAR-regeling nog niet volledig bekend zijn, is er onder zzp’ers en belangenorganisaties al de nodige bezorgdheid. Een van de grootste zorgen is dat strengere regels rondom zelfstandigheid kunnen leiden tot een verdere afname van de werkgelegenheid voor zzp’ers, met name in sectoren waar veel gebruik wordt gemaakt van freelancers, zoals de bouw, zorg en IT.

Aan de andere kant zijn er ook positieve verwachtingen. Als de regels daadwerkelijk leiden tot meer duidelijkheid, kunnen zzp’ers en opdrachtgevers met meer vertrouwen contracten aangaan. Dit zou de markt voor zelfstandigen kunnen stabiliseren, waarbij vooral degenen die echt als zelfstandige willen werken hier baat bij hebben.

5. Conclusie

De Wet DBA en de aankomende VBAR-regeling hebben een aanzienlijke impact op de positie van zzp’ers in Nederland. Waar de Wet DBA vooral onzekerheid en angst veroorzaakte bij zowel zzp’ers als opdrachtgevers, is de hoop dat de nieuwe regelgeving meer helderheid en zekerheid biedt. Tegelijkertijd is er een risico dat strengere regels leiden tot minder werk voor zelfstandigen, vooral in sectoren waar de grenzen tussen werknemer en zelfstandige vaak vervagen.

Voor zzp’ers blijft het dus van groot belang om de ontwikkelingen nauwgezet te volgen, hun contracten goed te beoordelen en, waar nodig, juridische en fiscale expertise in te schakelen om zeker te weten dat hun arbeidsrelatie op de juiste manier is vormgegeven. De markt voor zzp’ers blijft in beweging en het is de vraag of de balans tussen flexibiliteit en bescherming in de toekomst gevonden kan worden.

KADER42 wil meedenken met alle zzp’ers in de IT en inhurende organisaties, die door de Wet DBA, de VBAR en HR-afdelingen met koudwatervrees in de problemen komen. KADER42 is voor en door IT-professionals en is daardoor een bijzonder flexibele organisatie.

Downloads

Handout

Meer uit de Kennisbank

Data en Data mesh als de basis voor een gezond financieel stelsel in Nederland

Architecture-as-a-Service: Concept met potentie?

Webinar Architectuur is dood!

Pragmatic Architecture: Een nieuwe kijk op impact

Enterprise Architect, Gandalf of Saruman alias De SRA als Gandalf

Heb jij een IT-vraagstuk waar je alleen niet uitkomt? Heb je een leuk initiatief dat je graag ontwikkelt? Kun je niet altijd de juiste mensen vinden voor jouw opdracht en wil je daarom je netwerk binnen de IT-sector uitbreiden?
Word dan ook partner van Kader42!

Word lid van de grootste
IT-community van Nederland

Heb jij ook behoefte aan verdiepende contacten met vakgenoten? En wil je op de hoogte blijven van ontwikkelingen in de IT-branche? Meld je dan aan en word gratis lid van de grootste IT-community van Nederland!

Scroll naar boven